Төв аймгийн Эрдэнэсант сум нь 1923 онд байгуулагдсан. Монгол Улс 4 аймаг, 86 хошуутай байх үеийнхээр бол Түшээт хан аймгийн Зоригт вангийн хошуу. Халхын 4 аймгийг хаадын нэрээр нэрлэж байсныг өөрчилж, уулын нэрээр нэрлэх болж, Богдхан уулын аймаг 21 хошуу, 82 сумтай байгуулагдахад манай сум Хүнцэл цавчид хан уулын хошууны Эрдэнэсант сум, 1931онд хошууд татан буугдаж, 13 аймаг байгуулагдахад Төв аймгийн Эрдэнэсант сум болсон.
1937 онд өвс хадах морин станц, 1956 онд “Бат хөгжил“ нэгдэл, 1958 онд мал аж ахуйн машинт станц/ МААМС/ 1959 онд “Саруул-Амьдрал” нэгдэл, 1971 онд орчин үеийн хөдөө аж ахуйн техникээр бүрэн тоноглогдсон Тэжээлийн аж ахуй байгуулагдаж, 1960-1990 онуудад мал аж ахуй, газар тариалангийн үйлдвэрлэлийн томоохон төв байж, улс, аймагтаа ажил үйлсээрээ тэргүүлэн, Монгол Улсын Хөдөлмөрийн баатар Пунцагдоржийн Базаррагчаа, Тангадын Сүрэнхүү, Цогбаярын Батдэлгэр нарын 3 хоньчин баатар, 1 тамирчин баатар, 1 тариаланч баатар тэргүүтэй 7 баатар, олон арван аварга, сайчуудыг төрүүлэн, түүхийн хуудаснаа тодоор тэмдэглэгдэн үлдсэн билээ.
Манай нутаг бол монгол бөхийн өлгий нутаг бөгөөд Даншиг наадмын их аварга Намжилжав,Чүлтэм,Баянмөнх, Монгол Улсын Хөдөлмөрийн баатар, Гавьяат тамирчин, Олимпын мөнгөн медальт, ДДДДД аварга Жигжидийн Мөнхбат, Монгол Улсын гавьяат тамирчин, мэргэжлийн сумогийн их аварга Мөнхбатын Даваажаргал, Монгол Улсын үнэн хүчит заан Эрдэнийн Зундуй, Монгол Улсын начин Дэлэгийн Шадав, Базарбидарнаагийн Бадам- Очир нарын олон алдарт бөхчүүд төрөн гарсан.
Хэвлэх үйлдвэрийн ууган ажилтан, Монгол Улсын Хөдөлмөрийн баатар Гивааны Содномдагва, Дархан хотын нэхий эдлэлийн үйлдвэрийн оёдолчин Монгол Улсын Хөдөлмөрийн баатар Готовын Амаржаргал, Эрдэнэсант сумын ТАА-н тариаланч Монгол Улсын Хөдөлмөрийн баатар Тэрбишийн Лувсанцэрэн, Монгол Улсын Гавьяат жүжигчин Буучийн Жигмиддорж, гавьяат малчин Дамбадаржаагийн Гомбодаш, Ядамын Нямдорж, МУ-ын Аж үйлдвэрийн гавьяат ажилтан Д.Долгоржав, С.Бавуусүрэн, МУ-ын гавьяат агрономич А.Бадарчин, Монгол Улсын үйлчилгээний гавьяат ажилтан Ц.Баасанжав, МУ-ын бүх цэргийн жанжны орлогч, зэвсэгт хүчний жанжин штабын дарга, корпус командлан захирагч Жигдэнгийн Малж, партизан Ж.Содном, төрийн соёрхолт хүний их эмч Жанчивын Нарантуяа, гавьяат багш Д.Дамбасүрэн, эрдэмтэн, доктор Э.Дашдондог, Ж.Доржпүрэв, Г.Төмөрхадуур, Дашпунцаг, Т.Навчаа, Т.Алимаа, Д.Нарантуяа, Улсын Бага Хурлын гишүүн Ц.Баярмагнай, Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Баасанжав, До.Ганболд /УИХ-ын дэд дарга/, Ц.Сүхбаатар, бригадын генарал Бадамбазар, төр нийгмийн нэрт зүтгэлтэн Б.Нацаг, Г.Дарамбазар, Б.Барамсай, Б.Зэнэмэдэр, Д.Ядамсүрэн, З.Баярбат, Г.Юндэн, З.Намнансүрэн, Д.Гүньбазар болон мал аж ахуйн салбарын улсын аварга малчин, тууварчин, мэргэжилтэн 13, улсын сайн малчин 7, улсын аварга тариаланч 27, улсын аварга тариаланч хамт олон 3, үйлдвэр, хөдөө аж ахуй, төр, нийгмийн салбарын олон зуун тэргүүний хүмүүс төрөн гарсан, хөдөлмөр, бүтээл, авьяас билэг, алдар суутнуудын өлгий өгөөмөр, баян, өгөөжит сайхан нутаг билээ.
Зах зэээлийн эдийн засгийн шилжилтийн үеийн хямрал, ган зуд, байгалийн бэрхшээлийг хөдөлмөрч, дайчин уламжлалаараа даван туулж, мал сүргээ 321,7 мянган тоо толгойд хүргэж, аймагтаа мал сүргийн тоо толгойгоороо сүүлийн жилүүдэд тогтмол тэргүүлж, нийт малааараа улсдаа 5-т багтаж, адуун сүргээрээ улсад 4, хонин сүргээрээ 5-т тус тус эрэмбэлэгдэж, мянгат малчдын тоо 100 гаруй болоод байна. Атрын 3-р аяны хүрээнд газар тариалангаа сэргээн хөгжүүлж, тариалалтын горим, стандарт, техник, технологийн шинэчлэлийг нэвтрүүлэн ажиллаж, гагаас авах ургацыг улсын дундажад хүргэн, гагийн ургацаараа аймагтаа тэргүүлж байна.
Баян- Уул, Баргилт, Буянт, Угалзат, Улаанхудаг гэсэн засаг, захиргааны 5 багийн нийт 1287 өрхөд 4420 хүн амьдардаг. Нийт хүн амын 35,6 хувь нь 0-18 насны хүүхэд, 29,7 хувь нь 18-35 насны залуучууд байна.
Òóñ ñóì íü 302.4 ìÿíãàí êâ.êì íóòàã äýâñãýðòýé, Монгол орны төв хэсэгт îðøäîã. Зүүн болон урд талаараа өөрийн аймгийн Өндөрширээт, Бүрэн, Дэлгэрхаан, баруун урд, баруун талаараа Өвөрхангай аймгийн Баян- Өндөр, Бүрд, хойд талаараа Булган аймгийн Рашаант, Дашинчилэн сумдтай хил залгадаг.
Ìîíãîë îðíû áàéãàëèéí á¿ñ á¿ñë¿¿ðèéí òºâ õýñýã áîëîõ õàíãàéí íóðóóíû ºìíºä òºãñãºëèéí îéò õýýðèéí á¿ñýýñ òàë õýýðèéí á¿ñýä øèëæèæ, çàðèìäàã ãîâü öºëèéí á¿ñýä çàëãàæ îðøäîã. Õàíãàéí íóðóóíû òºãñãºëèéí óóë áîëîõ Áàòõààí óóë íü òºðèéí òóñãàé õàìãààëàëòòàé ãàçàð íóòàã áºãººä áàéãàëèéí ¿çýñãýëýí á¿ðäñýí, ýì÷èëãýý ñóâèëãààíû à÷ õîëáîãäîë á¿õèé ýìèéí óðãàìàë, óñ, àãààðòàé.
Манай сумын хүүхэд залуучууд аймаг, улсын чанартай уралдаан тэмцээнд тогтмол амжилттай оролцож, олон улсын тэмцээн наадмаас медаль хүртэж байдаг бөгөөд чөлөөт бөхийн Ази тивийн аварга Ганзоригийн Мандахнар, сонирхогчдын сумогийн дэлхийн аварга Рэнцэндоржийн Гантөгс, Узбекстан улсад болсон хүүхдийн наадмын хүрэл медальт, ази тивийн аварга шалгаруулах тэмцээний тусгай байрын шагналт Буянжаргалын Даваацэрэн, мэргэжлийн боксын Ази тивийн аварга, дэлхийн аваргын хүрэл медальт Цэрэннадмидын Батболд нарын залуу тамирчдаар эгнээгээ өргөжүүлсээр байна. Үндэсний спортын төрөл болох шагайн харваагаар хүүхэд залуучууд өргөн хичээллэдэг. Монгол Улсад гуравхан байдаг шагайн тойрмын нэг, 400 гаруй жилийн түүхтэй “Бадын бөөр” ийн шагайн тойрмоо улам хөгжүүлж, жил бүр ахмад харваачдын нэрэмжит тэмцээнийг улсын хэмжээнд зохион байгуулж, 30 гаруй багийн 300 гаруй харваачид цэц мэргээ сорьж байгаа бөгөөд тус сумын Д.Дагвабазар ахлагчтай багийн хамт олон сумын баг харваачдаас анх удаа улсын аварга болж байсан.
Ñóìûí äîòîîäûí íèéò á¿òýýãäýõ¿¿íèé 43.9 õóâèéã õºäºº àæ àõóéí ¿éëäâýðëýë, 18.3 õóâèéã áîëîâñðîë, ýð¿¿ëìýíä, òºðèéí àëáàíû ñàëáàð, 17.1 õóâèéã íèéãìèéí õàëàìæ, äààòãàë, 7.9 õóâèéã Ẻíèé áîëîí æèæèãëýí õóäàëäàà, 5.7 õóâèéã áàíê ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàð, 3.4 õóâèéã ìàë ýìíýëýã, ýð¿¿ë àõóéí ñàëáàð, 1.7 õóâèéã íèéòèéí õîîëíû ñàëáàð, 0.8 õóâèéã öàõèëãààí äóëààí, óñ, óóð ¿éëäâýðëýõ ñàëáàð, 0.7 õóâèéã íèéãýì, õóâü õ¿íä ¿ç¿¿ëýõ ¿éë÷èëãýý, 0.3 õóâèéã áîëîâñðóóëàõ ¿éëäâýð, 0.2 õóâèéã барилга,àõóéí ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàðûí á¿òýýãäýõ¿¿í ýçýëæ áàéíà. Мал аж ахуй, газар тариалангийн бүтээгдэхүүнээ зах зээлд гаргадаг. Сумын брэнд бүтээгдэхүүн нь “Эрдэнэсантын айраг”. Ямаа, хонины ноос, ноолууран нэхмэл хувцас, эрүүл мэндэд зохистой талх, нарийн боов, сүү сүүн бүтээгдэхүүн, улаан буудай, хөнгөн блок, буриад гутал, гэрийн бүрээс, тоног хэрэгсэл, гэрийн эсгий, эсгий эдлэл, монгол дээл, хувцас, модон эдлэл зэргийг үйлдвэрлэдэг.
Сумын газар нутаг дээгүүр баруун аймгуудыг нийслэлтэй холбосон улсын чанартай авто зам дайран өнгөрдөг. Сумын төв, Баргилт, Буянт багийн төв нь өндөр хүчдэлийн цахилгаан шугам сүлжээнд холбогдсон. Сумын төвийн бүх төсөвт байгууллагууд, 4 аж ахуйн нэгж, 52 айлын орон сууц төвлөрсөн цэвэр усны системд холбогдсон.
800 гаруй суралцагчидтай ерөнхий боловсролын 12 жилийн сургууль, 160 хүүхэдтэй цэцэрлэг, 15 ортой 1-р зэргийн эмнэлэг болон ХААН, Хадгаламж банкны тооцооны төвүүд, худалдаа үйлчилгээний 47 цэг, Жаст ойль, НИК-Петровис, МТ компаны ШТС-ууд ажилладаг. Мобиком, скатель, юнитель, жимобайлын үүрэн телефоны сүлжээнд холбогдсон. 5 мал эмнэлэг, 6 хоршоо, 18 ХХК үйл ажиллагаа явуулж байна.
Áàéãàëü ýêîëîãèéí òýíöâýðò áàéäëûã õàäãàëàí, õàìãàààëàõ àñóóäëûã òýðã¿¿ëýõ ÷èãëýëýý áîëãîæ, òºðººñ èðãýäýä ¿ç¿¿ëýõ ¿éë÷èëãýýã ÷àíàðòàé, õ¿ðòýýìæòýé, øóóðõàé áàéëãàæ, íóòãèéí óäèðäëàãûí ÷àäàâõûã äýýøë¿¿ëýí, ÕÀÀ-í ãàðàëòàé ò¿¿õèé ýä áîëîâñðóóëàõ, õ¿í àìûã ºðãºí õýðýãöýýíèé áàðààãààð õàíãàõàä ÷èãëýñýí æèæèã, äóíä ¿éëäâýð áàéãóóëàí, áýë÷ýýðèéí ìåíåæìåíò, ìàë àæ àõóéí ¿éëäâýðëýëä øèíý àðãà, òåõíîëîãè íýâòð¿¿ëýí, îðîí íóòãèéí îíöëîãò òîõèðñîí ãàçàð òàðèàëàí õºãæ¿¿ëæ, õºãæèëä ÷èãëýñýí äýä á¿òýö, ýäèéí çàñãèéã áèé áîëãîõ çàìààð эдийн засгийн òààòàé îð÷èí á¿ðä¿¿ëæ, èðãýäèéí àÿ òóõòàé àæèëëàæ, àìüäðàõ íºõöëèéã ñàéæðóóëæ, õ¿í àìûí öýâýð ºñºëòèéã íýìýãä¿¿ëýí, ýð¿¿ë ÷èéðýã, áîëîâñðîëòîé, àæèëòàé, õóóëèà äýýäýëäýã, ýõ îðîí÷ èðãýäòýé áàéõ íü ñóìûí õºãæëèéí ñòðàòåãèéí ¿íäñýí çîðèëãî þì.
